Mensenrechtencomité: Individuele belangenafweging noodzakelijk bij DNA afname kinderen
Het Mensenrechtencomité heeft bepaald dat Nederland de privacy van twee 15-jarige kinderen heeft geschonden als gevolg van het afnemen en opslaan van DNA, na de veroordeling voor een strafbaar feit. Het Comité stelt vast dat Nederland hiermee inbreuk heeft gemaakt op artikel 17 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (BUPO). Tevens stelt het comité dat verplichte DNA-afname van een minderjarige veroordeelde niet proportioneel is ten opzichte van het legitieme doel van het voorkomen en opsporen van serieuze misdrijven.
Defence for Children vindt de uitspraken (N.K. v. The Netherlands en S.L. v. The Netherlands) baanbrekend. Volgens het VN-Kinderrechtenverdrag is het noodzakelijk om de privacy van minderjarige verdachten en veroordeelden extra te beschermen. Dit betekent dat er rekening dient te worden gehouden met leeftijd en dat er een individuele belangafweging wordt gemaakt bij het afnemen en opslaan van een DNA profiel. Defence for Children roept de regering op om wet en praktijk in lijn te brengen met het BUPO-verdrag en het VN-Kinderrechtenverdrag. Het advies is om een aparte bepaling voor minderjarigen op te nemen in de Wet ‘DNA onderzoek bij veroordeelden’.
In de zaak gaat het om twee Nederlandse kinderen die op 15-jarige leeftijd door de kinderrechter werden veroordeeld tot een taakstraf. De kinderen werden opgeroepen door de officier van justitie om DNA af te staan, ze maakten bezwaar tegen het opslaan van het DNA profiel in de DNA databank. De bezwaren werden ongegrond verklaard. De kinderen dienden vervolgens een klacht in bij het Mensenrechtencomité in tegen afnemen en het opslaan van hun DNA profiel
De kinderen geven aan dat de oproep voor DNA afname via een automatisch proces verloopt waarbij niet wordt gekeken naar de individuele zaak, er geen belangenafweging plaatsvindt en geen rekening wordt gehouden met het feit dat het om minderjarigen gaat. Het is niet mogelijk om bezwaar te maken tegen DNA afname. Ook staat er geen beroep open na bezwaar tegen het opslaan van het DNA profiel. De minderjarigen geven ook aan dat ze niet goed geïnformeerd zijn over hun rechten en de mogelijkheid om bezwaar te maken tegen DNA afname door een forensisch politiemedewerker in plaats van een arts.
Het Mensenrechtencomité overweegt dat een inbreuk op de privacy slechts toegestaan is als het in het belang is van de maatschappij. Daarbij geldt dat wettelijk omschreven moet zijn onder welke omstandigheden de privacy geschonden mag worden. Dit betekent dat er per zaak een afweging moet worden gemaakt. Het Mensenrechtencomité wijst de Nederlandse Staat tevens op de verplichting om in het geval van strafvervolging speciale maatregelen te nemen ter bescherming van de rechten van kinderen.
In de zaak van twee 15-jarige kinderen constateert het Mensenrechtencomité een schending van de privacy van de minderjarige op basis van artikel 17 van het BUPO-verdrag. Het Comité stelt dat de officier van justitie onvoldoende heeft aangegeven waarom DNA afname noodzakelijk was. De kinderen zijn niet geïnformeerd over hun rechten, er is geen individuele belangenafweging gemaakt en er is niet naar hun leeftijd gekeken. Daarbij geldt dat de belangen van kinderen die met het jeugdstrafrecht te maken hebben een eerste overweging dienen te zijn en dat de privacy van kinderen in het strafproces extra beschermd dient te zijn.
Het Comité vraagt de Nederlandse regering om binnen 180 dagen duidelijkheid te geven over de genomen maatregelen. Defence for Children roept de Nederlandse regering op om wet en praktijk zo snel mogelijk in lijn te brengen met de uitspraak en de bepalingen van het VN-Kinderrechtenverdrag en het BUPO-verdrag. Dat betekent dat er bij DNA afname bij minderjarigen:
- een individuele belangenafweging nodig is waarbij rekening wordt gehouden met leeftijd;
- dat er bezwaar en beroep mogelijk moet worden tegen zowel de afname als de opslag van DNA- materiaal;
- en dat de opslagtermijn van DNA materiaal verkort dient te worden.