Als kinderen asiel aanvragen in Nederland onderzoekt de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) of ze bescherming nodig hebben als vluchteling. Bij de beslissing over het asielverzoek moeten de belangen van het kind ‘een primaire overweging zijn’, zoals dat op grond van het VN-Kinderrechtenverdrag geldt voor alle beslissingen over kinderen.

In het proefschrift van Carla van Os (Rijksuniversiteit van Groningen) is gekeken hoe vanuit een orthopedagogische invalshoek de belangen van gevluchte kinderen onderzocht zouden kunnen worden. Dit gebeurt in zogeheten Best Interests of the Child (BIC)-Assessments, die in lijn met de richtlijnen van het VN-Kinderrechtencomité worden uitgevoerd.

Carla van Os heeft onderzocht of, en zo ja welke aanpassingen in de BIC-assessments moeten worden gedaan om ze te kunnen toepassen bij kinderen die recentelijk zijn gearriveerd in een gastland en in afwachting zijn van een eerste besluit over hun asielverzoek. Deze doelgroep heeft specifieke karakteristieken die van invloed kunnen zijn op de inhoud en de procedure van de BIC-Assessments. Zo kampen veel gevluchte kinderen met trauma-gerelateerde stressklachten. Veel gevluchte kinderen hebben moeite om hun ervaringen met anderen te delen, terwijl dit wel noodzakelijk is om hun belangen te kunnen vaststellen.

Een systematische literatuurstudie naar inhoudelijke aspecten die nodig zijn voor het BIC-Assessment met gevluchte kinderen heeft ertoe geleid dat twee instrumenten aan het bestaande BIC-Assessment worden toegevoegd. Daarmee kunnen stressvolle levensgebeurtenissen en trauma-gerelateerde stressklachten in kaart worden gebracht. Het delen van hun levensverhaal is lastig door verschillende barrières. Daarover is een tweede systematisch literatuurstudie uitgevoerd. Gevluchte kinderen kunnen worden ondersteund bij het vertellen van hun levensverhaal met een respectvolle en positieve attitude van interviewers, die voldoende tijd uittrekken om vertrouwen op te bouwen. Het is helpend om de kinderen zoveel mogelijk zeggenschap te geven over zowel de logistieke als de inhoudelijke aspecten van het interview.

Naar aanleiding van de literatuurstudies is een conceptversie van het aangepaste BIC-Assessment voorgelegd aan experts: gedragswetenschappers en juristen. In overleg met gedragswetenschappers is besloten dat de BIC-Assessments niet in de eerste vier weken na aankomst in het gastland kunnen worden uitgevoerd. De advocaten voorzagen problemen in de mate waarin het belang van het kind meegenomen kan worden in de asielprocedure. In een empirisch onderzoek is het BIC-Assessment afgenomen bij 27 gevluchte kinderen. De BIC-Assessments bleken voldoende informatie te geven die op een betrouwbare wijze wordt verzameld. Deze informatie over het belang van het kind zou de IND mee kunnen wegen in de beslissing over het asielverzoek. Bij de meeste van deze kinderen was sprake van ontwikkelingsrisico’s in de opvoedingsomgeving in het land van herkomst. Een meerderheid van de kinderen kampte met sociaal-emotionele problemen. “Dit onderzoek laat zien dat het mogelijk is om op een wetenschappelijk onderbouwde manier de belangen van gevluchte kinderen te onderzoeken” zegt Carla van Os. “Om die belangen ook daadwerkelijk mee te laten wegen lijkt het echter nodig dat de Vreemdelingenwet wordt aangepast omdat de IND nu aangeeft onvoldoende ruimte te hebben om het belang van het kind mee te wegen in het asielbesluit. Ik hoop dat mijn onderzoek beleidsmakers inspireert om die ruimte te creëren. Binnen het familie- en kinderbeschermingsrecht is het vanzelfsprekend dat het belang van het kind leidend is. Op grond van het non-discriminatiebeginsel zou het belang van het gevluchte kind een even sterke positie in het migratierecht moeten gaan krijgen.”

Carla van Os verdedigt a.s. 14 juni aan de Rijksuniversiteit van Groningen haar proefschrift ‘Best Interests of the Child-Assessments for recently arrived refugee children. Behavioural and children’s rights perspectives on decision-making in migration law.’