Kinderrechten in Cijfers 2020
1 Dec 2021
Elk jaar vragen UNICEF Nederland en Defence for Children bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid en bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport cijfers op die inzicht geven in de stand van zaken van kinderrechten in Nederland. Het jaar 2020 werd gekenmerkt door de coronacrisis die voor álle kinderen en jongeren in ons land een aanzienlijke impact had, en die met name de kwetsbare kinderen, van wie de rechten al onder druk staan, trof. Op donderdag 30 november verschijnt het rapport ‘Kinderrechten in cijfers: 2020’, uitgegeven door het Kinderrechtencollectief. Hieronder een samenvatting van wat opvalt.
Jeugdhulp en kinderrechten:
- Kinderrechten staan danig onder druk in de jeugdhulp en jeugdbescherming in 2020.
- Informatie over wachtlijsten, gemiddelde wachttijden, doorstroom en de aantallen kinderen die wachten op passende hulp/bescherming en de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen wordt niet op landelijk niveau structureel bijgehouden. Deze cijfers zijn vooral af te leiden uit rechtelijke uitspraken en uit cijfers van instellingen.
Waar maken we ons zorgen over?
- Te veel kinderen krijgen niet (tijdig) de benodigde hulp of bescherming door de lange wachtlijsten voor de jeugdhulp en in de jeugd-GGZ en het tekort aan personeel.
- Kinderen verblijven in een gesloten jeugdhulpinstelling, terwijl zij wachten op de passende hulp/behandeling, thuis of in een open instelling.
- Volgens de Inspecties is er een structureel tekort aan residentiële plekken voor kinderen met complexe problematiek.
- Daarnaast is er onvoldoende (specialistische) ambulante jeugdhulp en jeugd-GGZ beschikbaar.
Cijfers:
- Ruim 397 duizend kinderen ontvingen jeugdhulp zonder verblijf.
- In totaal werden 30.850 kinderen door de kinderrechter onder toezicht gesteld.
- Ruim 18.000 kinderen verbleven in een, open, residentiële instelling, ruim 21.000 kinderen verbleven in pleegzorg en ruim 5.300 kinderen verbleven in gezinsgerichte zorg.
- 080 kinderen verbleven in een instelling voor gesloten jeugd-GGZ of gesloten jeugdhulp. In de gesloten jeugdhulp was sprake van 1.366 plaatsingen.
- Elk jaar zijn meer data beschikbaar over jeugdhulp in Caribisch Nederland. Zo is duidelijk dat aan het eind van 2020 twee gezinnen op de wachtlijst bij Jeugdzorg of de Voogdijraad stonden, 48 kinderen onder toezicht werden gesteld en 6 kinderen in pleegzorg zijn geplaatst.
Kindermishandeling en kinderrechten
- Door een verbeterde meldcode sinds januari 2019 zijn er meer meldingen door professionals bij Veilig Thuis, ook in 2020. Steeds meer mensen vragen daar advies over vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld.
Waar maken we ons zorgen over?
- Landelijke gegevens ontbreken over in hoeverre kinderen (en hun gezinnen) na een melding bij Veilig Thuis de hulp en bescherming krijgen die ze nodig hebben. Dit is zorgelijk gezien de wachttijdenproblematiek en omdat Veilig Thuis veel casussen doorzet naar de wijkteams. Zij hebben niet altijd de specialistische expertise voor hulp en bescherming in huis.
- We maken ons nog steeds ernstige zorgen over geweld in de jeugdzorg. Het rapport van Commissie De Winter geeft een aantal concrete aanbevelingen aan de Rijksoverheid, maar wat er met die aanbevelingen wordt en/of is gedaan, blijft onduidelijk.
- Er is al jaren gebrek aan data over kindermishandeling in Caribisch Nederland, dat geldt ook voor 2020.
Cijfers:
- Het aantal meldingen dat bij Veilig Thuis binnenkwam in 2020 lag op 127.410, een lichte afname ten opzichte van 2019. Het aantal gestarte adviestrajecten nam wel behoorlijk toe van 107.690 in 2019 naar 122.045 in 2020.
- In drie regio’s zou tijdens het Geweld Hoort Nergens Thuis-programma worden geëxperimenteerd met een servicecentrum: één locatie met een multidisciplinair team gespecialiseerd in huiselijk geweld en kindermishandeling. Slechts in 1 regio (Rotterdam) is het tot nu toe gelukt een echt centrum op te zetten
- Voor het overige zijn er weinig cijfers beschikbaar, de meeste informatie over dit onderwerp wordt gehaald uit rapportages om de trends rondom het voorkomen en aanpakken van kindermishandeling te duiden. Hier is nog veel in te winnen.
Jeugdstrafrecht en kinderrechten:
- De behandeling van kinderen die in aanraking komen met het jeugdstrafrecht is niet altijd in lijn met de rechten van kinderen. Zo moeten minderjarige verdachten de periode van de ophouding voor verhoor en de inverzekeringstelling veelal in een politiecel of arrestantencel (cellencomplex) doorbrengen.
- De Raad voor de Kinderbescherming verleent (of registreert) niet bij alle minderjarigen die in verzekering zijn gesteld vroeghulp.
- Het is nog altijd niet gegarandeerd dat voorlopige hechtenis van kinderen slechts als uiterste maatregel en voor de kortst mogelijke duur wordt toegepast.
- Kinderen die in voorlopige hechtenis in justitiële jeugdinrichtingen verblijven hebben vaak passende zorg nodig, maar ook bij deze groep kinderen spelen wachtlijsten een rol. Daardoor blijven zij mogelijk langer in een justitiële jeugdinrichting bij gebrek aan een alternatief en in afwachting van een meer geschikte plek.
Cijfers:
- Het aantal (unieke) minderjarigen dat door de politie werd verhoord, daalt verder van 17.322 in 2019 tot 14.214 in 2020.
- In 2020 werden 10.965 minderjarigen waarvan 29 jonger dan 12 jaar aangehouden door de politie.
- In totaal waren er 4.899 ontboden minderjarige verdachten in 2020: deze kinderen hadden voor en tijdens het verhoor geen recht op gratis rechtsbijstand.
- In 2020 verbleven 45 kinderen jonger dan 12 jaar in een arrestantencel. Bij vier van hen is geregistreerd dat zij in verzekering zijn gesteld. Aangezien dit strijdig is met de wet, hebben wij om nadere informatie gevraagd om deze registratie te kunnen duiden.
- Van het totaal aantal kinderen in justitiële jeugdinrichtingen verblijft 68% daar in het kader van voorlopige hechtenis en is dus nog niet berecht.
- 64% van de jongeren in een justitiële jeugdinrichting is ouder dan 18 jaar en 36% tussen de 12 en 18 jaar. In 2020 waren 23 kinderen in justitiële jeugdinrichtingen 12 of 13 jaar oud.
- In Caribisch Nederland is een goede ontwikkeling dat 1 augustus 2020 het jeugdstrafrecht werd ingevoerd.
Migratie en kinderrechten:
- Door de coronapandemie zijn zowel het aantal asielaanvragen van kinderen die met hun ouder(s) naar Nederland zijn gekomen als van het aantal alleenstaande minderjarige vreemdelingen aanzienlijk afgenomen.
- Het aantal kinderen dat in vreemdelingenbewaring of in grensdetentie zit, is verder afgenomen. Voorgaande jaren was er ook sprake van een dalende trend.
- Honderden kinderen die een aanvraag hebben ingediend voor de Afsluitingsregeling van het Kinderpardon kregen een definitieve afwijzing. In een substantieel deel van de zaken werd de aanvankelijke afwijzing in bezwaar niet gehandhaafd.
Waar maken we ons zorgen over?
- Het aantal kinderen dat in gezinslocaties in 2020 verblijft, is niet gedaald. En ook al is het aantal verhuisbewegingen van asielzoekersgezinnen in 2020 gelijk gebleven: de vele gedwongen verhuizingen en overplaatsingen van asielzoekerskinderen (en hun ouders) van de ene naar de andere opvanglocatie blijft een zorgpunt.
- Terugkijkend op de afgelopen zes jaar blijkt de regeling buitenschuldvergunning in de praktijk een dode letter te zijn, terwijl deze regeling er juist kwam om de uitzichtloze situatie voor alleenstaande kinderen tegen te gaan.
- Er wachten nog steeds veel kinderen op besluitvorming over hun verzoek om gezinshereniging. Het is van belang om kinderen die al zo lang gescheiden zijn van hun ouders en andere gezinsleden zo snel mogelijk te herenigen.
- De IND vroeg in 2020 bij gezinshereniging nooit om een deskundigenrapport over de afhankelijkheidsverhouding tussen het kind en de ouder bij de Raad van de Kinderbescherming. Terwijl op de Kinderrechtenhelpdesk zaken zijn waar het oordeel dat een afhankelijkheidsrelatie afwezig is in twijfel kan worden getrokken. Het inroepen van de specifieke deskundigheid van de Raad voor de Kinderbescherming is dan op zijn plaats.
Cijfers:
- Aan 50 kinderen is alsnog een vergunning verleend op grond van het Kinderpardon. Aan 30 andere kinderen is op grond van die regeling een vergunning op een andere grond verleend.
- In 2020 werden 30 aanvragen ingediend voor een buitenschuldvergunning voor alleenstaande kinderen. Er zijn minder dan 5 aanvragen ingewilligd.
- De wachttijd voor gezinshereniging is in 2020 nog verder toegenomen: van gemiddeld 233 dagen in 2019 naar 289 dagen in 2020.
- In 2020 werden geen verzoeken voor een deskundigenrapport over de afhankelijkheidsverhouding tussen het kind en de ouder door de IND aan de Raad van de Kinderbescherming geregistreerd. In de periode 2017 - 2018 werden nog 25 zaken voorgelegd aan de Raad voor de Kinderbescherming.
- Er is geen data beschikbaar in het kader van kinderen en migratie voor Caribisch Nederland bij de IND.
Armoede
- In de landelijke cijfers over armoede onder kinderen is een dalende trend zichtbaar. Wat meespeelt, is dat het CBS de inkomensnorm wijzigde, waardoor minder gezinnen onder de armoedegrens (kunnen) vallen.
- Het Kinderrechtencollectief concludeerde in haar ngo-rapportage (2021) aan het VN-Kinderrechtencomité dat Nederland te weinig inzet op de aanpak van de structurele oorzaken van armoede en integraal armoedebeleid en dat het toeslagenstelsel te complex is. De regering zet vooral in op het bevorderen van werk- en verdiencapaciteit om armoede aan te pakken. Dit terwijl uit diverse onderzoeken blijkt dat werk niet altijd de weg uit armoede is.
Waar maken we ons zorgen over?
- Gemeenten worstelen met het toelaten van gezinnen tot de maatschappelijke opvang. Gezinnen zijn volgens gemeenten vaak zelfredzaam en komen hierdoor niet in aanmerking voor maatschappelijke opvang. De bestuursrechter stelde diverse gemeenten in het gelijk, maar rechterlijke uitspraken lossen de (naderende) dakloosheid van gezinnen met kinderen niet op. Als zij niet in aanmerking komen voor maatschappelijke opvang, ontstaat vaak een heel penibele en onzekere situatie. Dat is zeer onwenselijk is voor de ontwikkeling van de betrokken kinderen.
- Defence for Children ontvangt zorgelijke signalen dat bij (naderende) dakloosheid van gezinnen in sommige gemeenten wordt gedreigd de kinderen uit huis te plaatsen.
Cijfers:
- Op de Kinderrechtenhelpdesk van Defence for Children nam het aantal hulpvragen over de rechten van gezinnen met minderjarige kinderen die dakloos (dreigen te) raken behoorlijk toe. Het aantal ging van 24 zaken in 2018 naar 59 zaken in 2020. In het eerste kwartaal van 2021 meldden zich al twaalf gezinnen.
- Het aantal dakloze jongvolwassenen steeg enorm naar 12.700.
- Het percentage van kinderen dat opgroeit onder het sociaal minimum is hoog in Caribisch Nederland.
Uitbuiting en kinderrechten
- Er zijn geen cijfers beschikbaar over het aantal weglopers uit gesloten instellingen, meisjes die daar geplaatst zijn in verband met seksuele uitbuiting en loverboyproblematiek.
- Cijfers over kinderhandel in Caribisch Nederland zijn al jaren niet beschikbaar.
Waar maken we ons zorgen over?
- CoMensha registreerde 67 slachtoffers van kinderhandel,/Er zijn 67 slachtoffers van kinderhandel geregistreerd, terwijl naar schatting alleen al 1.300 meisjes per jaar binnen Nederland slachtoffer worden van seksuele uitbuiting. De meeste slachtoffers zijn dus niet in beeld.
- Het aantal alleenstaande minderjarige vreemdelingen die met onbekende bestemming uit de asielopvang vertrok, is gedaald. De grootste groep kinderen komt uit Marokko, Algerije en Afghanistan. Het lukt nog steeds niet om verdwijningen te voorkomen, en te voorkomen dat deze kinderen in risicovolle (uitbuitings-)situaties terechtkomen.
Cijfers:
- Het aantal alleenstaande minderjarige vreemdelingen die ‘met onbekende bestemming’ uit de asielopvang vertrekt is door de Covid19-uitbraak gedaald in 2020. Van 550 naar 360 kinderen.
- In 2020 werden slechts 10 kinderen in de beschermde opvang geplaatst. Er zijn minder dan vijf kinderen uit de Beschermde Opvang verdwenen.
- Cijfers over Caribisch Nederland zijn al jaren niet beschikbaar.
De precieze impact van corona is uit de beschikbare cijfers over 2020 nog niet goed af te leiden. Naar verwachting zullen de gevolgen van corona en de ermee gepaard gaande overheidsmaatregelen voor kinderen de komende periode gaandeweg zichtbaarder worden.
Wat is het Kinderrechtencollectief?
Het Kinderrechtencollectief is in 1995 opgericht en bestaat uit zes kernleden: de kinderrechtenorganisaties Defence for Children, de Nationale Jeugdraad, Kinderpostzegels, UNICEF Nederland, en Save the Children en Terre des Hommes. En heeft daarnaast een groot netwerk van betrokken partners. Samen hebben we de missie om ervoor te zorgen dat de rechten van kinderen in Nederland gewaarborgd zijn. Deze kinderrechten zijn vastgelegd in het VN-kinderrechtenverdrag. We willen dat kinderrechten worden gewaarborgd in overheidsbeleid, in wetgeving, in de praktijk van organisaties en van iedereen die met kinderen te maken heeft.