Zorgen over vrijheidsbeperkende maatregelen in JeugdzorgPlus-instellingen
Defence for Children Nederland maakt zich zorgen over dat vrijheidsbeperkende maatregelen nog steeds worden toegepast in JeugdzorgPlus-instellingen. Dit ondanks het verbod dat geldt sinds 2024. Dit blijkt uit het rapport die het European Commitee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (hierna: CPT) publiceerde op 20 juni 2025.
CPT publiceerde dit rapport naar aanleiding van haar ad hocbezoek in oktober 2024 aan drie JeugdzorgPlus-instellingen in Nederland. Het bezoek vond plaats naar aanleiding van meldingen over geweld in jeugdzorginstellingen. Het doel van het bezoek was om te onderzoeken welke maatregelen de Nederlandse overheid heeft genomen om geweld in JeugdzorgPlus-instellingen tegen te gaan. Geweld is in strijd met artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Defence for Children Nederland heeft al eerder zorgen geuit over het gebruik van geweld in jeugdinstellingen, o.a. in het rapport: “Uithuisgeplaatst. En dan?”
Onduidelijkheid ondanks nieuwe wetgeving
Sinds 1 januari 2024 geldt er nieuwe wetgeving rondom handmatige fixatietechnieken en vrijheidsbeperkende maatregelen in JeugdzorgPlus-instellingen. Zo geldt er een verbod op het opsluiten van kinderen in kamers van gesloten residentiële jeugdzorgvoorzieningen. Toch zag het CPT dat er onduidelijkheid is over het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen.
Het CPT ondervroeg verschillende kinderen die in JeugdzorgPlus-instellingen verblijven. De meerderheid gaf aan geen ervaring te hebben gehad met geweld door medewerkers. Daarnaast ontving CPT meldingen van kinderen en medewerkers die aangaven dat er wel incidenten plaatsvinden. Dit waren incidenten met buitensporig gebruik van fysieke maatregelen. Een voorbeeld hiervan is fixatie (vasthouden en grijpen). Volgens het CPT kan het gebruik hiervan neerkomen op mishandeling in de zin van artikel 3 EVRM. Een ander voorbeeld dat het CPT rapporteerde was dat kinderen in kamers werden opgesloten.
Internationaal Verdrag inzake Rechten van het Kind
Volgens artikel 19 van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) dient de overheid passende maatregelen te treffen om kinderen te beschermen tegen alle vormen van geweld, mishandeling en verwaarlozing door degenen die de zorg voor het kind hebben. De overheid dient ervoor te zorgen dat voorkomen wordt dat kinderen hieraan worden blootgesteld. Daarnaast dient de overheid te zorgen voor hulp voor de kinderen die hier slachtoffer van zijn geworden. Ook dient de overheid, op grond van artikel 37a IVRK, te waarborgen dat geen enkel kind wordt onderworpen aan foltering of aan een andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing.
Overheid: werk aan inspectie en klachtenproces
Het CPT roept Nederland op om aan de mensenrechtenverplichtingen te voldoen. De overheid moet waarborgen dat er doelgerichte inspecties plaatsvinden om de veiligheid van kinderen in residentiële instellingen te waarborgen. Ook dient er een goed klachtenmechanisme te zijn. Het CPT benadrukt dat de overheid verantwoordelijk is voor kindvriendelijke standaarden en toezicht voor kinderen die niet thuis opgroeien.
Reactie van de Nederlandse overheid
De Nederlandse overheid heeft inmiddels gereageerd op het rapport van CPT. Zij erkent de aanbevelingen en geeft aan dat er diverse maatregelen zijn doorgevoerd, waaronder verbetering van verantwoording binnen jeugdinstellingen. Ook belooft de overheid nadere regelgeving en landelijke kaders voor fixatie-en andere vrijheidsbeperkende maatregelen. Daarnaast benadrukt de overheid dat de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd haar inspectiecapaciteit zal uitbreiden en het klachtrecht zal worden versterkt.
Elk kind heeft het recht op een veilige omgeving
Ook in 2019 vroeg Defence for Children Nederland al aandacht voor het naleven van het toezicht en de rechtswaarborgen van kinderen die verblijven in residentiële jeugdinstellingen. Defence for Children Nederland maakt zich zorgen over dat vrijheidsbeperkende maatregelen nog steeds worden toegepast. Wij roepen de overheid op om de aanbevelingen van het CPT snel op te volgen. Elk kind heeft het recht een veilige omgeving zonder geweld, waarin kindvriendelijke oplossingen centraal staan.