Het is schrijnend dat kinderen die aan de verantwoordelijkheid van de overheid zijn toevertrouwd, in veel gevallen niet de hulp krijgen die zij nodig hebben. Dat schrijft de Algemene Rekenkamer in het op donderdag 13 april 2023 gepubliceerde rapport ‘Georganiseerde onmacht’. In het rapport benadrukt de Rekenkamer meerdere keren dat Nederland zich heeft verbonden aan de afspraken uit het VN-Kinderrechtenverdrag. Dit betekent dat kinderen in Nederland moeten worden beschermd tegen mishandeling en verwaarlozing en dat er, als dat nodig is, voor hen opvang en behandeling beschikbaar is, zo staat in het rapport. Die verantwoordelijkheid weegt extra zwaar voor kinderen aan wie de kinderrechter een jeugdbeschermingsmaatregel heeft opgelegd, omdat de overheid in dat geval diep ingrijpt in het gezinsleven en het ouderlijk gezag geheel of gedeeltelijk overneemt.

Eva Huls, advocaat-in-dienstbetrekking bij Defence for Children: “Het oordeel van de Algemene Rekenkamer is hard en kristalhelder. Er wordt meer van minister Weerwind en staatssecretaris Van Ooijen verwacht om de problemen in de jeugdbescherming op te lossen en dit op voortvarende wijze te doen. De rijksoverheid komt de haar toekomende verantwoordelijkheid onvoldoende na.”

Uitkomsten onderzoek Rekenkamer 

De Rekenkamer onderzocht de manier waarop de bewindspersonen van de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Justitie en Veiligheid (JV) invulling gaven aan hun verantwoordelijkheid zich ervan te vergewissen dat de jeugdbescherming goed functio­neerde onder het sinds 2015 geldende jeugdzorgstelsel. Volgens de Rekenkamer verschilt de papieren werkelijkheid van de realiteit in de praktijk: het lukt gemeenten, jeugdbeschermers en andere zorgverleners niet om de hen toebedachte verantwoordelijkheid in de uitvoering van de jeugdbescherming goed uit te voeren. Daarnaast luidt de conclusie dat de betrokken bewindspersonen lange tijd slecht zicht hadden op het functioneren van de jeugdbescherming. Ondanks ontplooide initiatieven, getroffen maatregelen en inzet van de inspecties is het niet gelukt het stelsel duurzaam te verbeteren. Het valt de Rekenkamer op dat sprake is van een terugkerend patroon waarbij de ene partij zit te wachten op een tegemoetkoming vanuit de andere partij, waardoor een situatie van georganiseerde onmacht is ontstaan. Hoewel het ‘Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming’ en de ‘Hervormingsagenda Jeugd’ goede suggesties voor verbetering bevatten, vindt de Rekenkamer dat een gedegen probleemanalyse noodzakelijk is waarbij aandacht wordt besteed aan de uitvoerbaarheid in de praktijk.

Aanbevelingen Rekenkamer

De Rekenkamer doet een aantal aanbevelingen, waaronder het door de overheid inbouwen van meer waarborgen in het stelsel. Ook dienen de ministeries het initiatief te nemen om concreet te maken wat zij minimaal van gemeenten en gecertificeerde instellingen verwachten. Meer specifiek doet de Rekenkamer nog de volgende vier aanbevelingen:

• Maak duidelijk waar kinderen met een beschermingsmaatregel minimaal op kunnen rekenen. En werk uit wie wat moet doen als aanspraken niet worden nageleefd;
• Maak concrete afspraken met gemeenten over het (gestandaardiseerd) verzamelen van gegevens en vorm daarmee een landelijk beeld van de kwaliteit en toegankelijkheid;
• Versterk samen met de veldpartijen de integrale hulp voor kinderen met een beschermingsmaatregel;
• Voer de veranderingen in het stelsel zorgvuldig in.

Oproep aan bewindspersonen

Defence for Children onderschrijft de aanbevelingen en het standpunt in het rapport dat ouders en kinderen mogen verwachten dat de overheid haar taak goed en zorgvuldig uitvoert. In ons rapport ‘Terug naar Huis’ concludeerden we al dat Nederland faalt in het bieden van passende en tijdige zorg en bescherming aan kinderen en gezinnen, waardoor kinderrechtenschendingen plaatsvinden. We roepen de bewindspersonen dan ook op om tijdens het debat over het jeugdbeleid op donderdagavond 20 april 2023 meer te doen dan enkel verwijzen naar het ‘Toekomstscenario’ en de ‘Hervormingsagenda’. We vertrouwen erop dat de aanbevelingen en het rapport van de Algemene Rekenkamer hierbij richtinggevend zijn.

Meer informatie: 

• Het rapport 'Georganiseerde onmacht' van de Algemene Rekenkamer van 13 april 2022. 

• Ons rapport 'Terug naar Huis' van 14 januari 2022. 

• De agenda van het Tweede Kamerdebat op 20 april 2023.