De aanklager van het Internationaal Strafhof (ICC) houdt de Russische president Poetin en commissaris voor kinderrechten Lvova-Belova verantwoordelijk voor de onwettige deportatie van ‘minstens honderden kinderen’ uit Oekraïense weeshuizen en verzorgingsinstellingen naar Rusland. Daarom vaardigde het ICC een arrestatiebevel uit tegen zowel Poetin als Lvova-Belova. Al eerder verklaarde ECPAT in een mede door Defence for Children International ondertekende verklaring ‘ernstig bezorgd’ te zijn over het deporteren van kinderen uit bezet Oekraïens gebied naar Rusland en het gedwongen overbrengen van kinderen naar andere door Rusland bezette gebieden. Ook Defence for Children - ECPAT Nederland onderschrijft deze verklaring. De terugkeer van kinderen die illegaal naar Rusland zijn gedeporteerd, hoort een internationale prioriteit te zijn.

Rechtenschendingen

Veel van de gedeporteerde kinderen zijn, aldus de aanklager, ter adoptie aangeboden aan Russische families. Dit resulteert in het permanent scheiden van kinderen van hun families, gemeenschappen en cultuur. Het gaat om een aanzienlijke bedreiging voor de veiligheid, het welzijn en het gevoel van identiteit en verbondenheid van wat volgens de Oekraïense autoriteiten ruim 16.000 kinderen zijn. Hoewel veel van hen in Oekraïense instellingen woonden, zijn de meesten geen "weeskinderen", maar hebben ze levende ouders of andere familieleden in Oekraïne. De 105.000 kinderen die in Oekraïense instellingen verblijven, lopen extreme risico’s tijdens deze oorlog, aldus mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. De deportaties, gedwongen overbrengingen en adopties vormen een schending van de rechten die deze kinderen op grond van het VN-Kinderrechtenverdrag en het internationaal humanitair recht hebben. Volgens de aanklager van het ICC zijn het tevens oorlogsmisdaden: schendingen van het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof.

Geen interlandelijke adoptie tijdens gewapend conflict

Door president Poetin uitgevaardigde decreten leidden na de start van het conflict tot een wetswijziging die het mogelijk maakt de toekenning van het Russische staatsburgerschap te versnellen. Dit, zo concludeert de aanklager van het ICC, geeft blijk van de intentie van Rusland om Oekraïense kinderen permanent uit hun eigen land te verwijderen, want daardoor werd het voor Russische families gemakkelijker om hen te adopteren. Het is echter een algemeen aanvaard beginsel dat interlandelijke adoptie tijdens noodsituaties, zoals gewapende conflicten, geen passend antwoord is voor (niet-begeleide en van hun ouders gescheiden) kinderen. Op 1 juli 2022 riepen kinderrechtenorganisaties wereldwijd dan ook op tot een moratorium op interlandelijke adoptie van Oekraïense kinderen, geheel in overeenstemming met het beleid van de Oekraïense regering en het internationaal recht.

Alternatieve zorg

Kinderen in conflictsituaties mogen ook niet naar een ander land worden overgebracht om daar in alternatieve zorg te worden geplaatst, behalve wegens dwingende gezondheids-, medische of veiligheidsredenen. Daarom horen interventies gericht op kinderen die door het conflict in Oekraïne zijn getroffen, met inbegrip van internationale hulp, zich in de eerste plaats te richten op het ondersteunen van (kinderen in) gezinnen. Wanneer dit niet mogelijk of niet in het belang is van het kind, moet tijdelijke, gezinsgerichte alternatieve zorg worden geboden in overeenstemming met de internationale normen. Daaronder vallen het VN-Kinderrechtenverdrag, de VN-Richtlijnen voor Alternatieve Zorg voor Kinderen en, indien van toepassing, het VN-Verdrag Handicap.

Familiehereniging

Ieder kind dat ontheemd is geraakt door het conflict in Oekraïne, moet worden verzorgd in overeenstemming met de normen uit bovenstaande verdragen en richtlijnen. Dit kan passende, tijdelijke gezinsgerichte alternatieve zorg in het land of de regio van aankomst omvatten, zolang deze zorg gepaard gaat met duidelijke inspanningen de kinderen zodra mogelijk te herenigen met hun eigen families en gemeenschappen, in samenwerking met de Oekraïense autoriteiten. Bijzondere aandacht hoort hierbij te worden besteed aan het waarborgen dat ook kinderen met een handicap, ongeveer 50% van alle kinderen in Oekraïense instellingen, met hun familie worden herenigd of worden voorzien van alternatieve gezinsgerichte zorg in de eigen gemeenschap, zodat ze kunnen opgroeien in hun eigen cultuur en hun eigen taal kunnen spreken.

Meer informatie:

• De verklaring van ECPAT van 10 maart 2023
• Het persbericht van 17 maart 2023 van het ICC: Situation in Ukraine: ICC judges issue arrest warrants against Vladimir Vladimirovich Putin and Maria Alekseyevna Lvova-Belova
• De verklaring van ICC-aanklager Karim A. A. Khan KC van 17 maart 2023
• Rapport Human Rights Watch “We Must Provide a Family, Not Rebuild Orphanages”
• Better Care Network over kindgerichte zorg