Uit recente berichtgeving zou blijken dat drinkwaterbedrijven opnieuw huishoudens, waaronder gezinnen met kinderen, afsluiten van drinkwater. Dat is alarmerend en in strijd met de uitspraak die het gerechtshof Den Haag in 2024 deed in de zaak van Defence for Children Nederland en NCJM, ondersteund door advocaten van PILP en de Brauw tegen de Staat en twee drinkwaterbedrijven. Daarin werd geoordeeld dat het afsluiten van gezinnen met kinderen onrechtmatig is en in strijd is met kinderrechten. De argumenten die drinkwaterbedrijven en het ministerie nu geven om toch weer over te gaan tot afsluiting, kwamen ook in de rechtszaak aan bod en werden niet overtuigend bevonden door het gerechtshof.

Kinderen mogen nooit zonder water komen te zitten

Het gerechtshof stelde in de uitspraak duidelijk dat het afsluiten van gezinnen met kinderen van drinkwater niet gerechtvaardigd is. Argumenten van waterbedrijven en overheid over betaling, schuldhulp of ouderlijke verantwoordelijkheid wegen niet op tegen het fundamentele recht van kinderen op voldoende water. Overheid en drinkwaterbedrijven hebben een gedeelde plicht om actief te voorkomen dat kinderen worden afgesloten.

Ministerie is aan zet

Ondanks toezeggingen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in augustus 2024 en twee aangenomen moties in de Tweede Kamer, zijn er nog altijd geen duidelijke regels of wetswijzigingen ingevoerd om gezinnen met kinderen te beschermen. Daardoor worden kinderen opnieuw slachtoffer van afsluiting van een basisvoorziening die essentieel is voor hun gezondheid en ontwikkeling. Er zijn oplossingen voorhanden, zoals door de NVVK voorgesteld – bijvoorbeeld door drinkwaterbedrijven toegang te geven tot de Basisregistratie Personen (BRP) – zodat gezinnen met kinderen niet worden afgesloten. Maar het is aan het ministerie om hier direct werk van te maken.

Wat staat er in de uitspraak van het gerechtshof?

De Staat en de drinkwaterbedrijven (DWB) hebben geprobeerd uit te leggen waarom ze gezinnen, ook met kinderen, soms toch afsluiten. Ze zeggen bijvoorbeeld:

• Afsluiten gebeurt alleen als uiterste middel.
• Een recht op water betekent niet dat water gratis is.
• De dreiging van afsluiten zorgt dat mensen hun rekening betalen.
• Het systeem van vroegsignalering en schuldhulp helpt gezinnen beter dan een verbod op afsluiting.
• Ouders zijn uiteindelijk verantwoordelijk voor hun kinderen, niet het waterbedrijf of de Staat.

Het gerechtshof vindt deze redenen niet overtuigend:

• Ook al bestaan er waarborgen en doen sommige waterbedrijven hun best, het blijft mogelijk dat kinderen in een situatie terechtkomen met te weinig drinkwater.
• Niemand zegt dat water gratis moet zijn. De rekening blijft gewoon openstaan, ook als er niet wordt afgesloten. Er zijn andere manieren om aan de betalingsverplichting te voldoen zonder dat kinderen zonder water komen te zitten.
• Er is geen bewijs dat een verbod op afsluiting de financiële houdbaarheid van waterbedrijven in gevaar brengt – het gaat bovendien om heel kleine aantallen.
• Schuldhulp en vroegsignalering zijn goed, maar dat kan óók zonder dat kinderen zonder water komen te zitten.
• Dat ouders verantwoordelijk zijn voor hun kinderen betekent niet dat je als Staat of bedrijf je handen ervan af mag trekken. Kinderen kunnen niets doen aan de keuzes van hun ouders. Bij zo’n basisvoorziening heb je op z’n minst een gedeelde verantwoordelijkheid.

Het hof benadrukt:
De voordelen van afsluiten (zoals druk om te betalen) wegen niet op tegen de ernstige gevolgen voor kinderen. Er bestaan bovendien minder ingrijpende alternatieven.

De waterbedrijven moeten actief checken of er kinderen zijn op een adres waar ze willen afsluiten, niet afgaan op toevallige signalen zoals kinderschoenen achter de deur. Bij twijfel mogen ze niet afsluiten.

• Checken ze het niet actief en sluiten ze af terwijl er kinderen blijken te wonen, dan kan dat onrechtmatig zijn.
• Als ze wél actief vragen en er komt geen reactie, dan hebben ze hun plicht gedaan.

Privacy (AVG) is geen belemmering:

• Het recht van kinderen op voldoende water is een “vitaal belang” onder de AVG.
• Daarom mogen waterbedrijven in deze gevallen persoonsgegevens verwerken om te checken of er kinderen zijn.
• Ze hoeven niet bij iedereen continu bij te houden of er kinderen wonen; alleen in die situaties waar afsluiting dreigt.
• Dat is volgens het hof uitvoerbaar – bedrijven doen nu al iets soortgelijks bij bijvoorbeeld aanstaande bevallingen of ernstige sociale situaties.

Meer informatie:

• Zoektocht naar kinderschoentjes voorkomt dat water onterecht wordt afgesloten - Nu.nl, augustus 2025
• Drinkwaterbedrijven sluiten voorlopig niemand af - Defence for Children Nederland, september 2024
• Historische uitspraak: Nederlandse staat en drinkwaterbedrijven moeten stoppen met afsluiten van drinkwater bij gezinnen met kinderen - Defence for Children Nederland, april 2024
• De uitspraak van het gerechtshof
• Kamerbrief van augustus 2024
• Motie van het lid Kat
• Motie van het lid Synhaeve