Noodzaak transnationaal strafrechtelijk onderzoek naar mensensmokkel- en mensenhandel
In oktober 2019 worden in de haven van Essex - vlakbij Londen - 39 dode lichamen gevonden in een koeltruck. De slachtoffers zijn allen afkomstig uit Vietnam. Ze zijn door oververhitting en verstikking om het leven gekomen. Twee van hen, de zeventienjarige Tran Ngoc Hieu en de achttienjarige Dinh Dinh Thai Quyen, blijken 12 dagen eerder te zijn weggelopen uit de Beschermde Opvang vlakbij Maastricht. Deze week (23 januari 2021) in het programma Argos van de HUMAN/VPRO meer over de laatste reis van Quyen en Hieu.
Tussen 2015 en 2019 zijn al 96 Vietnamese kinderen verdwenen en al jaren zijn er sterke signalen dat Vietnamezen terechtkomen in gedwongen prostitutie, arbeid en criminaliteit. Hiernaar is nooit onderzoek ingesteld. Reden: de uitbuiting vindt niet in Nederland plaats en de Vietnamezen bezitten niet de Nederlandse nationaliteit. Defence for Children – ECPAT acht dit in strijd met de intentie van internationale wetgeving om deze transnationale, grensoverschrijdende misdaad ook transnationaal, grensoverschrijdend te bestrijden. Nederland moet samen met omringende landen het mensenhandelnetwerk bestrijden en voorkomen dat de Vietnamezen slachtoffer worden van mensenhandel.
WOB-verzoek
Defence for Children – ECPAT heeft een zogenaamd WOB-verzoek (Wet openbaarheid van bestuur ) gedaan in het Verenigd Koninkrijk, gericht aan het ministerie van Binnenlandse Zaken. Wij hebben gevraagd hoeveel Vietnamezen in het Verenigd Koninkrijk geïdentificeerd zijn als (vermoedelijke) slachtoffers van mensenhandel van 2016 tot 2020, bij wie eerder in Nederland de vingerafdruk is afgenomen als zij asiel aanvroegen.
De aanleiding voor dit verzoek is het gegeven dat de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, het Openbaar Ministerie en de politie blijven aangeven dat het niet zeker is dat de Vietnamezen die verdwijnen in Nederland, eenmaal aangekomen in het Verenigd Koninkrijk, daadwerkelijk slachtoffer zullen worden van uitbuiting. En tot die tijd worden zij in Nederland niet erkend als slachtoffers van mensenhandel maar worden de zaken aangemerkt als illegale migratie en mensensmokkel. Sinds 2015 verdwijnen minderjarige Vietnamezen uit de Nederlandse vreemdelingenopvang en zijn er vele signalen dat zij slachtoffer zijn of worden van mensenhandel, maar een transnationaal strafrechtelijk onderzoek naar het mensensmokkel- en mensenhandelnetwerk is nog nooit uitgevoerd.
Uit het antwoord van het ministerie op ons verzoek blijkt dat een aantal Vietnamezen die zich eerst in Nederland bevonden, in het Verenigd Koninkrijk aangetroffen is als (vermoedelijk) slachtoffer van mensenhandel. Waaronder ten minste twee minderjarigen op het moment van identificatie. De aantallen per jaar zijn laag in vergelijking met het aantal Vietnamezen dat in Nederland is verdwenen: tussen 2015 en 2019 gaat het om 96 Vietnamese kinderen. Een van de verklaringen voor de lage aantallen is dat de Vietnamezen in Nederland zelden asiel aanvragen en er dus geen vingerafdruk van hen is afgenomen die bij aantreffen in het Verenigd Koninkrijk een ‘hit’ oplevert. Vietnamezen die als (vermoedelijk) slachtoffer zijn geïdentificeerd maar die geen asiel hebben aangevraagd in Nederland, zijn dus niet weergeven in de cijfers.
Geen mensenhandel, geen rechtsmacht
Als Vietnamezen in Nederland aangifte doen van mensenhandel, wordt deze ofwel niet opgenomen ofwel spoedig geseponeerd. De reden daarvoor is dat er door politie en het OM weinig tot geen aanknopingspunten worden gezien om een onderzoek te starten. Er zijn dan ook onvoldoende signalen van mensenhandel en de zaak wordt als mensensmokkel aangemerkt. Daarnaast wordt gesteld dat Nederland geen rechtsmacht heeft in mensenhandelzaken waarbij het slachtoffer de Nederlandse nationaliteit niet bezit, en de uitbuiting misschien in Duitsland heeft plaatsgevonden of misschien in het Verenigd Koninkrijk zal plaatsvinden, maar niet in Nederland plaatsvindt.
‘Voorbereidingshandelingen’ en internationale aanpak
Volgens Defence for Children – ECPAT zouden politie en het OM deze zaken wel moeten onderzoeken. Een reden hiervoor is, dat de uitbuiting zélf wellicht niet in Nederland plaatsvindt, maar waarschijnlijk wel in het land van bestemming zoals het Verenigd Koninkrijk. Dat betekent dat de ‘voorbereidingshandelingen’ van de uitbuiting wel in Nederland plaatsvinden, zoals het vervoer, het wisselen van overdracht, en het huisvesten (zelfs binnen het systeem van de vreemdelingenopvang) van de Vietnamezen aangemerkt kunnen worden als mensenhandel. Deze handelingen zijn reeds strafbaar gesteld. Enkel het oogmerk van uitbuiting is nodig om als mensenhandel gekwalificeerd te kunnen worden, maar de uitbuiting zelf hoeft nog niet plaatsgevonden te hebben.
Het is in strijd met de bedoeling van de internationale protocollen, conventies en richtlijnen omtrent de bestrijding van mensenhandel en de bescherming van slachtoffers, dat Nederland stelt deze zaken van mensenhandel niet te kunnen onderzoeken. Deze internationale instrumenten vragen lidstaten juist om deze transnationale, grensoverschrijdende criminaliteit ook internationaal aan te pakken. Op dit moment stopt ieder land bij de eigen grens en zo zien we dat mensensmokkelaars en mensenhandelaars van Vietnam, naar Rusland, Polen, Duitsland, Nederland, België en Frankrijk tot aan het Verenigd Koninkrijk de Vietnamezen op soms beestachtige wijze de grens over brengen. Met het Essex-drama in 2019, waar 39 lichamen van Vietnamezen werden gevonden in een koeltruck als dieptepunt.
Als het kalf verdronken is
Het VN-Kinderrechtenverdrag verplicht Staten kinderen te beschermen tegen iedere vorm van mensenhandel. Ook verplicht het verdrag alle passende maatregelen te nemen ter bevordering van het lichamelijk en geestelijk herstel en de re-integratie in de maatschappij van een kind dat het slachtoffer is van mensenhandel.
Al sinds 2015 verdwijnen Vietnamese migranten in Nederland en zijn er signalen van mensenhandel. Er is in deze jaren niets gedaan om mensenhandel te voorkomen. Zelfs na het drama in Essex is de aanpak niet veranderd. Het wordt tijd dat Nederland samen met de omringende landen een onderzoek instelt naar de mensensmokkel- en mensenhandelnetwerken achter deze Vietnamese slachtoffers om hen, en met name de alleenstaande minderjarigen, effectieve bescherming te bieden tegen mensenhandel.
Veroordelingen
Een rechtbank in Groot-Brittannië heeft twee mannen schuldig bevonden aan doodslag en mensenhandel in een mensensmokkelzaak die aan 39 Vietnamese migranten het leven kostte. Twee andere mannen (van 24 en 38 jaar) werden veroordeeld voor mensenhandel. Een van die twee zei tegen de rechter dat hij dacht dat hij sigaretten vervoerde. In totaal zijn nu acht mensen veroordeeld in deze geruchtmakende zaak.