Op 9 november heeft Corine Dettmeijer haar laatste rapport als Nationaal Rapporteur Mensenhandel uitgebracht, met trends op het gebied van menshandel over haar elf jaar Rapporteurschap. In deze rapportage geeft zij aan dat de aandacht voor mensenhandel buiten de seksindustrie is toegenomen, onder meer is de kennis over criminele uitbuiting gegroeid. Afgelopen jaren waren nauwelijks zaken bekend, maar in 2016 zijn er 26 kinderen gemeld als slachtoffer van criminele uitbuiting. Ook Defence for Children – ECPAT zet zich sinds 2014 in om de aanpak van deze problematiek te verbeteren. Zo deed zij onderzoek naar alleenstaande en rondtrekkende Oost-Europese kinderen die worden aangehouden voor kleine strafbare feiten, zoals zakkenrollerij en winkeldiefstal. Ook mobiel banditisme genoemd.

Jeugddelinquenten of slachtoffers?

Uit dit onderzoek dat binnen binnen het Europese Mario-project werd uitgevoerd, blijkt dat kinderen die opgepakt worden voor klein strafbare feiten voornamelijk gezien en behandeld worden als jeugddelinquenten en niet als mogelijke slachtoffers van uitbuiting. Terwijl zij vaak onder verschillende aliassen door heel Europa geregistreerd staan bij de politie, valse identiteitsbewijzen bij zich hebben, ouders buiten beeld zijn, zij geen vast verblijfsadres hebben en niet naar school gaan. In 2015 werd het opsporingsonderzoek 13 OCEANS gestart naar de Bosnische kinderen die herhaaldelijk op Amsterdam Centraal Station werden aangehouden wegens zakkenrollerij. Dit politieonderzoek werd begeleid door kinderbeschermingspartners, om te zorgen voor een multidisciplinaire aanpak.

Omvang problematiek

CoMensha registreert het aantal (mogelijke) slachtoffers van mensenhandel. In 2014 zijn er acht minderjarige slachtoffers onder gedwongen criminaliteit geregistreerd, waarvan twee jongens en zes meisjes. Of het hier gaat om Nederlandse of buitenlandse kinderen, is niet bekend. In 2015 zijn er géén buitenlandse kinderen geregistreerd, terwijl in dat jaar een aantal van dergelijke zaken door het politieteam 13 OCEANS is opgepakt. Sinds 2015 meldt het Leger des Heils, dat de kinderbeschermingsmaatregel voor deze Oost-Europese kinderen uitvoert, hun zaken ook bij CoMensha. In 2016 zijn hierdoor 21 buitenlandse kinderen gemeld. Buiten deze meldingen zijn in het Jaarbericht Kinderrechten 2017, dat Defence for Children jaarlijks samen met UNICEF uitgeeft, in 2016 in totaal 252 Oost-Europese kinderen geregistreerd die zijn aangehouden wegens diefstallen, waarvan 60 procent jongens en 40 procent meisjes. Volgens Defence for Children – ECPAT is het onwaarschijnlijk dat al deze kinderen op eigen initiatief handelen.

Ook andere kinderen slachtoffer

Onder slachtoffers bevinden zich niet alleen Oost-Europese kinderen. Uit de zaken die worden gemeld bij de Kinderrechtenhelpdesk van Defence for Children, blijken verschillende groepen kinderen kwetsbaar te zijn voor criminele uitbuiting, waaronder alleenstaande Albanese en Marokkaanse jongens die asiel komen aanvragen. Ook slachtoffers van loverboys worden bijvoorbeeld ingezet als drugskoerier.

Perspectief ontbreekt

De afgelopen drie jaar zijn belangrijke stappen gezet in de aanpak van rondtrekkende Oost-Europese kinderen, die gedwongen worden om diefstallen te plegen. Deze aanpak is zich met 13 OCEANS meer gaan richten op de bescherming van deze kinderen als slachtoffers van uitbuiting. Toch is er voor hen vaak nog onvoldoende perspectief. Vooralsnog verdwijnt ongeveer de helft van deze kinderen na kortere of langere tijd uit de opvanginstelling. De andere helft wordt teruggestuurd naar het land van herkomst, zonder dat er zicht is op verbetering van hun situatie. Het kind blijft zo kwetsbaar voor uitbuiting.

Binnen het SAFE HAVENS project werken Defence for Children – ECPAT en het Leger des Heils sinds 2016 samen om duurzame oplossingen voor deze kinderen te vinden. Het project Re-integratie van slachtoffers mensenhandel (Safe Havens) wordt medegefinancierd door de Europese Unie (AMIF – Asylum, Migration and Integration Fund).