Staat van het Onderwijs 2019: nog geen beweging naar inclusief onderwijs
Elk jaar publiceert de Onderwijsinspectie een rapport over de staat van het onderwijs. Op 10 april is de Staat van het Onderwijs van 2019 overhandigd aan minister Slob voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media en minister van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Defence for Children constateert op basis van de Staat van het Onderwijs dat er nog geen beweging is naar een inclusief onderwijssysteem. De Nederlandse regering heeft het VN-Mensenrechtenverdrag Handicap geratificeerd en daarmee de taak het recht op onderwijs in een inclusief onderwijssysteem te gaan verwezenlijken. Het VN-Kinderrechtenverdrag vereist een onderwijssysteem dat gebaseerd is op gelijke kansen. Diverse ontwikkelingen staan het recht op inclusief onderwijs nog in de weg.
Lerarentekort en werkdruk vormen bedreiging recht op onderwijs
Een belangrijk en urgent knelpunt dat in de Staat van het Onderwijs aan de orde komt betreft het lerarentekort. Het lerarentekort en de werkdruk waarmee leraren te maken krijgen, vormen een bedreiging voor de kwaliteit van het onderwijs en staan daarmee het recht op onderwijs in een inclusief onderwijssysteem in de weg. Leraren zijn immers van essentieel belang voor de verwezenlijking van het recht op onderwijs – zonder leraren geen recht op onderwijs. Zij zouden dan ook alle nodige ondersteuning moeten krijgen om ieder kind in de klas de aandacht te kunnen geven die het nodig heeft.
Passend onderwijs onvoldoende oplossing voor kwetsbare leerlingen
In de Staat van het Onderwijs worden zorgen geuit over de situatie van kwetsbare leerlingen (en studenten) met een beperking of een complexe ondersteuningsbehoefte. Er wordt geconstateerd dat lang niet alle kwetsbare leerlingen een passende plek in het onderwijs hebben, ondanks de invoering van de Wet Passend Onderwijs in 2014. Een systeem dat beoogt meer leerlingen met een ondersteuningsbehoefte een passende plek in het regulier onderwijs te bieden, terwijl nu blijkt dat het aantal kinderen in het speciaal onderwijs in 2018 weer terug is op hetzelfde niveau als bij de invoering van passend onderwijs. Daarbij neemt ook het aantal thuiszitters toe. In het schooljaar 2017/2018 waren er 4.479 thuiszitters, een grote toename in vergelijking met de 3.254 leerlingen in schooljaar 2013/2014. Deze ontwikkeling staat haaks op het streven van het systeem van passend onderwijs en het ‘Thuiszitterspact’ om het aantal thuiszitters juist terug te dringen. In het Thuiszitterspact van 2016 spraken de ministeries, de PO- en de VO-raad en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) immers de ambitie uit om in 2020 geen thuiszitters meer in Nederland te hebben. Er moest een thuiszittersaanpak gerealiseerd worden, waarbij het kind centraal gesteld wordt en oplossingen worden gezocht vanuit het recht van het kind op een passend aanbod.
Recht op inclusief onderwijs nog niet gewaarborgd
De ontwikkelingen zoals besproken in de Staat van het Onderwijs laten zien dat het recht van ieder kind op inclusief onderwijs in Nederland nog niet gewaarborgd wordt. Het lerarentekort en de werkdruk van leraren vormen een bedreiging voor het recht op onderwijs en de kwaliteit van het onderwijs. En ook de toename van het aantal leerlingen in het speciaal onderwijs en het aantal thuiszitters binnen het systeem van passend onderwijs staan haaks op de verplichtingen die het internationaal juridisch kader met zich meebrengt. Dit vindt Defence for Children zorgelijk. De kinderrechtenorganisatie roept de regering op aan de slag te gaan met de verwezenlijking van het recht op onderwijs in een inclusief systeem dat gebaseerd is op gelijke kansen, zoals neergelegd in het VN-Mensenrechtenverdrag Handicap en het VN-Kinderrechtenverdrag. Daar biedt de Factsheet: Inclusief onderwijs als kinderrecht handvatten voor.
Op het niveau van de school zijn er voorbeelden waar met succes aan een inclusieve leeromgeving wordt gewerkt. Op het platform In1school, een samenwerking tussen Defence for Children en de Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind (NSGK), worden deze voorbeelden en kennis gedeeld, zodat andere scholen geïnspireerd kunnen worden. Deze voorbeelden laten zien dat inclusief onderwijs wel degelijk mogelijk is. Defence for Children nodigt alle beleidsmakers, schoolleiders, samenwerkingsverbanden, leraren, leerlingen en iedereen die zich met onderwijs bezighoudt uit dit platform te bestuderen om zo op mooie ideeën te komen over hoe we de beweging naar een inclusief onderwijssysteem op gang kunnen brengen.