De afgelopen 3 jaar zijn ongeveer 18.000 niet-begeleide asielkinderen na aankomst in Europa uit de asielopvang verdwenen. In Nederland vertrok er gemiddeld genomen bijna elke dag een kind met onbekende bestemming uit de opvang. In 2020 ging het, ondanks de coronalockdowns, om 323 kinderen. Dat blijkt uit verschillende publicaties van journalistencollectief Lost in Europe. Vermissingen worden echter niet door alle EU-landen geregistreerd en is er geen gezamenlijke registratie op EU-niveau. Omdat ze als “migrantenkinderen” te boek staan, wordt hun vermissing op een ander manier behandeld dan die van kinderen met EU-nationaliteiten. Ook wordt te vaak aangenomen dat deze kinderen vrijwillig uit de asielopvang vertrekken. Defence for Children vindt dat Nederland, en dat geldt evenzeer voor de EU en andere lidstaten, actie moet ondernemen.

Niet-begeleide minderjarige asielzoekers zijn kwetsbaar

 Niet-begeleide minderjarige asielzoekers zijn kinderen die zonder ouders of andere familieleden naar of door Europa reizen. Ze zijn als kinderen, dat wil zeggen ieder mens jonger dan achttien jaar, kwetsbaar. Hun kwetsbaarheid wordt verergerd in de context van migratie. Zo zijn ze slecht geïnformeerd over hun rechten en zonder een voogd of advocaat is het voor hen moeilijk zich te bewegen in de ingewikkelde juridische procedures. Daarnaast worden hun rechten vaak geschonden, waardoor ze hun vertrouwen in de overheid als beschermingsactor kwijtraken. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat adequate opvang, onderwijs of gezondheidszorg ontbreken. Soms worden ze onder het mom van grensbewaking teruggeduwd de zee op of de grens over die ze probeerden over te steken. In zulke omstandigheden zijn niet-begeleide kinderen een makkelijke prooi voor mensenhandelaren. Dat staat haaks op de aanname dat ze ‘zelf uit de opvang weglopen’ en niet tegengehouden kunnen worden. Die aanname ontkent hun afhankelijke, kwetsbare positie en de rol van mensenhandelaren.

Nationaal Rapporteur Mensenhandel

Dit is geen nieuw fenomeen. Al in 2010 sloeg Europol alarm over 10.000 vermiste vluchtelingenkinderen. De Europese politieorganisatie bevestigde destijds dat niet-begeleide minderjarigen een hoger risico lopen op uitbuiting en mensenhandel. Ook in Nederland is er al jarenlang aandacht voor kinderen die, zelfs uit de beschermde opvang, vermist raken. Hun vermissing wordt niet altijd bij de politie gemeld en wanneer de politie wel is geïnformeerd, worden ze niet altijd actief opgespoord. Om hoeveel kinderen het de afgelopen drie jaar precies gaat is niet te zeggen, want geen enkel land heeft de administratie op orde. ‘Dit nieuwe onderzoek laat zien dat er de afgelopen drie jaar weinig is verbeterd in de registratie. Dat is onacceptabel’, reageert Nationaal Rapporteur Mensenhandel Herman Bolhaar. ‘De urgentie van dit probleem en de kwetsbaarheid van deze groep betekent dat we niet mogen loslaten. Blijvende aandacht en internationale samenwerking is essentieel’, benadrukt de Nationaal Rapporteur. ‘We moeten tot op de bodem uitzoeken welke oorzaken hierachter zitten en welke aanknopingspunten voor de aanpak van dit probleem er zijn.’

Noodzakelijke stappen

Volgens het Kinderrechtencomité hebben niet-begeleide minderjarigen recht op “bijzondere bescherming en steun” van de Staat. Het VN-Kinderrechtenverdrag verplicht landen kinderen te beschermen tegen uitbuiting en mensenhandel. Hun recht op bijzondere bescherming is ook vastgelegd in het EU-recht. Het belang van het kind moet de primaire overweging vormen in alle handelingen en besluiten die impact op hen hebben. Defence for Children vindt dat Nederland net als de EU en andere lidstaten, te weinig actie onderneemt. In onze gesprekken met mensen uit het veld en ngo’s in Europa komen een aantal stappen naar voren die noodzakelijk zijn om deze kinderen te beschermen:

• Vermissingen van kinderen in migratie moet op dezelfde manier bij de politie worden gemeld en door de politie opgespoord als die van Europese kinderen, met inzet van alle mogelijke opsporingstools;
• Betrokken overheidsorganen, bijvoorbeeld migratiediensten en politie, moeten samenwerken met hun Europese collega’s bij het opsporen van vermiste kinderen en bestrijden van mensenhandel;
• Vermissingen moeten op dezelfde manier worden geregistreerd door alle EU-lidstaten om zo volledige en vergelijkbare data te bieden, als eerste stap naar oplossingen;
• EU-landen moeten prioriteit geven aan de bescherming van (potentiële) slachtoffers, ook in de context van migratie, gezien de verwevenheid van mensenhandel en georganiseerde criminaliteit met migratie door Europa.

Meer informatie:

• De noodzaak van transnationaal strafrechtelijk onderzoek naar mensensmokkel en mensenhandel
• De rol van onderzoeksjournalistiek in het debat over mensenhandel
• De rol van het Openbaar Ministerie in het debat over mensenhandel
• De rol van het COA in het debat over mensenhandel
• Meer over vermiste vluchtelingenkinderen op de website van journalistencollectief Lost in Europe