Nederland heeft de afgelopen jaren ingezet op het verbeteren van de zorg en bescherming van de jeugd, aldus de vijfjaarlijkse staatsrapportage van Nederland over de naleving van kinderrechten in Koninkrijk Nederland, die op 5 november is ingediend bij de Verenigde Naties. Zo beschrijft het rapport dat in Caribisch Nederland jeugdstrafrecht is ingevoerd en dat jongerenparticipatie op landelijk niveau steeds meer vorm krijgt. De overheid sprak de afgelopen vijf jaar bijvoorbeeld geregeld met afgevaardigden van jongerenorganisaties, met kinderministers en jeugdpanels. Ook zijn jongeren opgeroepen hun stem te laten horen tijdens de corona-periode.
“Wat op het eerste oog mist in de rapportage, is in welke mate de beleidsacties van de staat ook daadwerkelijk hebben bijgedragen aan de verwezenlijking van de rechten van kinderen in het Koninkrijk. De staatsrapportage beschrijft wat er sinds 2015, de laatste aanbevelingen van het VN- Kinderrechtencomité aan Nederland, is gedaan”, zegt Laurien Koster, voorzitter van het Kinderrechtencollectief, waar Defence for Children onderdeel van uitmaakt. “De rapportage besteedt echter geen aandacht aan de moeizame transitie van de jeugdhulp naar de gemeenten. Daarnaast staan de voornaamste knelpunten op het gebied van kindermishandeling, passend onderwijs en kansengelijkheid nog overeind. “Daar komt bij dat door de coronacrisis veel van de al bestaande problemen verergeren; die trend zet de komende jaren hoogstwaarschijnlijk door.”
De Jeugdwet
De staatsrapportage laat zien dat het Rijk werkt aan verbeteringen van de Jeugdwet waarin jeugdhulp is overgeheveld naar de gemeenten. Sinds de invoering van de Jeugdwet zijn er lange wachtlijsten; kinderen zitten lange tijd zonder passende hulp; daardoor raken kinderen beschadigd en is vervolgens vaak zwaardere zorg noodzakelijk. Specialistische jeugdhulp is daarnaast niet voor alle kinderen toegankelijk en veel jeugdhulpinstellingen staan op het randje van faillissement. Het Kinderrechtencollectief pleit voor een duidelijke visie die ervoor zorgt dat de rechten en het belang van het kind in iedere regeling voorop staat.
Armoede
Het staatsrapport laat zien dat in Nederland 264.000 kinderen opgroeien in armoede. Ondanks verschillende inspanningen die het Rijk met de VNG is gestart, daalt dit aantal maar langzaam. De verwachting is dat het aantal kinderen dat opgroeit in armoede zal stijgen als gevolg van de coronacrisis. Ouders verliezen hun banen en er zijn meer economische onzekerheden. Het gebrek aan elektronische leermiddelen tijdens de lockdown maakte de tweedeling pijnlijk duidelijk. De coronacrisis vergroot de al bestaande kansenongelijkheid. Op dit moment wordt er per gemeente verschillende soorten hulp geboden bij armoede. Ondanks alle goede bedoelingen en initiatieven, blijft een aanpak van de structurele oorzaken van armoede onder kinderen uit.
Geweld tegen kinderen
De overheid heeft veel initiatieven genomen om de aanpak van kindermishandeling te verbeteren. Zo beschrijft het staatsrapport campagnes, verbetering van de meldcode en trainingen van professionals. De data en statistieken die zijn ingediend bij het VN-Kinderrechtencomité laten zien dat het aantal gevallen van kindermishandeling en huiselijk geweld niet jaarlijks meetbaar is. In het veld ziet het Kinderrechtencollectief dat hulp vaak te laat komt omdat er lange wachtlijsten zijn. Landelijke regie ontbreekt om preventiebeleid en vroegsignalering van kindermishandeling standaard te verankeren in gemeentelijk beleid. Budgetten zijn krap en er zijn weinig data beschikbaar om de impact van het beleid te meten.
Passend onderwijs
Ondanks de invoering van de Wet passend onderwijs in 2014 staan nog steeds veel kinderen aan de zijlijn. Ze zitten noodgedwongen thuis, worden doorgestuurd naar speciaal onderwijs, krijgen les op een te laag niveau of ontvangen niet de juiste ondersteuning binnen het regulier onderwijs. Momenteel wordt een aanpassing in de leerplichtwet voorbereid om het onderwijsperspectief van kinderen met een beperking beter te borgen. Dit zal naar verwachting een positief effect hebben op het aantal kinderen dat naar school gaat. Tegelijkertijd ziet het Kinderrechtencollectief dat het lerarentekort in het primair onderwijs ieder jaar op loopt, wat leidt tot grote aantallen in de klas, evenals tot onwenselijke situaties voor de klas, zoals: onbevoegde leraren en klassen die naar huis worden gestuurd.
Kinderen en migratie
Het staatsrapport vermeldt dat bij de beoordeling van asielaanvragen en aanvragen voor gezinshereniging de belangen van het kind voorop staan. Gezinshereniging wordt binnen de wettelijk gestelde termijn afgehandeld en ook zijn er kleinere, kindvriendelijke wooneenheden gerealiseerd. Toch zien we dat kinderen die nieuw zijn in Nederland, vaak in langdurige verblijfsonzekerheid zitten. Bij de immigratiedienst is de gemiddelde wachttijd tot de start van een asielprocedure al één jaar. Daarnaast geeft Nederland geen gehoor aan de noodkreet van Griekenland en de roep van de samenleving om een einde te maken aan de onmenselijke situatie waarin alleenstaande vluchtelingenkinderen in de Griekse kampen zich bevinden.
In mei 2021 reageert het Kinderrechtencollectief met een NGO-rapportage officieel op de staatsrapportage van Nederland aan het VN-Kinderrechtencomité.