Uit de dadermonitor van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen blijkt dat daders van binnenlandse seksuele uitbuiting relatief jong zijn. Een derde van hen is jonger dan 23 jaar op het moment van plegen. Binnenlandse seksuele uitbuiting is de meest voorkomende vorm van mensenhandel. Ook bij daders van criminele uitbuiting valt de leeftijd op: een vijfde van hen is jonger dan 23 jaar. Defence for Children deelt de zorgen van de Nationaal Rapporteur en ondersteunt de oproep om te investeren in de voorkoming van daderschap van mensenhandel onder jongeren.

Niet alleen in deze dadermonitor, maar ook in de recent verschenen Slachtoffermonitor mensenhandel en het casuïstiekonderzoek naar seksueel geweld tegen jonge vrouwen in Amsterdam, valt de jonge leeftijd van slachtoffers en daders in negatieve zin op. De Nationaal Rapporteur beveelt daarom aan om gericht in te zetten op het voorkomen van daderschap van mensenhandel, specifiek onder jongeren. Volgens de Nationaal Rapporteur Nationaal Rapporteur weten we nog te weinig van de daders, hoe en waarom ze doen wat ze doen. Het is volgens Herman Bolhaar belangrijk dat daar meer informatie over is, want “zonder daders zijn er geen slachtoffers.”

Leeftijd van de daders

Uit de leeftijdsverdeling van het aantal daders van alle vormen van mensenhandel samen, blijkt dat daders verder in de strafrechtketen naar verhouding vaker minderjarig of adolescent zijn. Van de daders die worden gesignaleerd, is zo’n 20% minderjarig of adolescent (tot en met 22 jaar). Het gaat met name om adolescenten en slechts incidenteel om minderjarigen (4%). Van de daders die worden gedagvaard is dat hoger, namelijk 23%. Van de daders die worden veroordeeld en bestraft met een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf is dat nog iets hoger: 25%. Het valt dus op dat de jonge daders naar verhouding vaker worden gedagvaard, veroordeeld en bestraft met een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf dan de oudere daders. De Nationaal Rapporteur vindt het zorgelijk dat jonge daders relatief vaak schuldig worden bevonden en veroordeeld worden voor dusdanig ernstige mensenhandelfeiten dat een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf passend is.

Voorkomen dat daders opnieuw de fout in gaan

In de dadermonitor zijn voor het eerst cijfers van de reclassering gebruikt. In de periode 2015-2019 kwamen er jaarlijks 25 daders van de 85 daders die zijn veroordeeld tot een deels onvoorwaardelijke vrijheidsstraf onder toezicht te staan. Met name bij veroordelingen voor criminele uitbuiting en arbeidsuitbuiting is  weinig of geen toezicht opgelegd. Dat terwijl daders van criminele uitbuiting relatief vaak jonge daders zijn en vaak verwikkeld in andere criminaliteit naast mensenhandel. Het geringe aantal zaken waarin toezicht is opgelegd, vindt de Nationaal rapporteur opvallend en zorgelijk. Resocialisatie is namelijk belangrijk om te voorkomen dat daders opnieuw de fout in gaan. De nationaal Rapporteur wil daarom weten waarom deze daders zo weinig begeleid worden, ook om daderschap in de toekomst te voorkomen. Zeker omdat een deel van de daders zo jong is.

Minder verdachten en meer sepots

Na 2016 neemt het aantal gesignaleerde verdachten af: van 285 verdachten in 2016 naar 170 in 2019. Een van de doelstellingen in de Veiligheidsagenda 2019-2022 daarin is een jaarlijkse toename van de door de politie bij het OM aangedragen mensenhandelzaken van 190 in 2019 tot uiteindelijk 240 in 2022. Ondanks alle investeringen is dit streefcijfer in 2019 verre van gehaald. Dit terwijl het aantal meldingen van mensenhandel steeg: van 575 in 2016 naar 1.045 in 2019. Van de opgespoorde verdachten komt 60% voor de rechter. Het aantal sepots neemt toe: eindigde in 2016 zo’n 27% van de zaken in een sepot, in 2019 is dit 41%. Meestal doet het OM dit vanwege gebrek aan bewijs. Het zou volgens de Nationaal Rapporteur goed zijn als het OM op basis van de dossiers onderzoekt waarom zaken steeds vaker tot een sepot leiden.

Minder veroordelingen en hogere straffen

In de periode 2015-2019 zijn in totaal 900 zaken bij het OM ingeschreven, gemiddeld om 180 zaken per jaar. Vanaf het jaar 2012 is een dalende trend waarneembaar, waarbij in 2017 de grootste daling plaatsvond. Sindsdien is sprake van een stabilisering van het aantal bij het OM ingeschreven zaken. Er zijn geen aanwijzingen dat de dalende trend een gevolg is van minder slachtoffers en daders van mensenhandel in Nederland. Ook het aantal daders dat de rechter jaarlijks veroordeelt voor mensenhandel daalt. In 2015 ging het om 187 zaken en in 2019 om nog maar 101 zaken. Dit is een logisch gevolg van de daling van het aantal gesignaleerde, opgespoorde en gedagvaarde verdachten. In de zaken die tot berechting komen, legt de rechter sinds 2018 vaker een veroordeling op dan in eerdere jaren. De rechter straft het overgrote deel van de daders (90%) met een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf. Ook is de gemiddelde duur van de straf langer geworden in deze periode.

Strafmotivering

De Nationaal Rapporteur benadrukt de conclusie van het onderzoek dat Defence for Children - ECPAT vorig jaar deed naar de straftoemeting in zaken van seksuele uitbuiting van minderjarigen en benadrukt het belang van het bewust opleggen van bepaalde straffen bij de aanwezigheid van bepaalde strafmaat beïnvloedende factoren en het expliciet toelichten en motiveren daarvan.

Meer informatie:

• Dadermonitor Mensenhandel 2015-2019
• Vertrouwen in veerkracht - Een casuïstiekonderzoek naar (de aanpak van) seksueel geweld tegen jonge vrouwen in Amsterdam | Rapport | Nationaal Rapporteur
• Rapport: 'bestraffing van seksuele uitbuiting van minderjarigen gewogen. Een jurisprudentieonderzoek naar de straftoemetingsbeslissingen van rechters.'