Klachtenprocedures binnen jeugdbeschermingsketen zijn ontoereikend
De huidige klachtenprocedures binnen de jeugdbeschermingsketen schieten tekort. Dit is de conclusie van het onderzoeksrapport ‘Help, een klacht’ dat het Advies- en Klachtenbureau Jeugdzorg (AKJ) in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft uitgevoerd. Op basis van ervaringen van jeugdige cliënten, volwassen cliënten en professionals hebben de onderzoekers tien gouden regels voor een goede klachtbehandeling opgesteld. Defence for Children deelt de zorgen van het AKJ over de conclusie dat jeugdige cliënten het recht om te worden gehoord lang niet altijd gebruiken en roept jeugdhulpinstellingen op jeugdparticipatie beter te waarborgen.
Recht om te worden gehoord én om te klagen
De onderzoekers hebben de ervaringen van honderd kinderen en jongeren bij uiteenlopende instellingen verzameld en spreken van een zorgelijke situatie. Uit het onderzoek blijkt dat kinderen en jongeren een gevoel van machteloosheid ervaren wanneer zij een klacht indienen tegen een van de vele personen of instanties met wie zij te maken krijgen. Vaak voelen zij zich niet gehoord en hun mening wordt niet of nauwelijks meegewogen bij belangrijke beslissingen over hun leven. Klachtenregelingen en brieven gericht aan kinderen en jongeren, zijn zo ingewikkeld geschreven dat deze niet worden begrepen. Kinderen en jongeren hebben het gevoel dat er over hen wordt gesproken, in plaats van mét hen. Dit is in strijd met artikel 12 van het VN-Kinderrechtenverdrag dat kinderen en jongeren het recht geeft hun hun mening te geven over alle zaken die hen raken.
Investeren aan de voorkant
Voor het onderzoek is gekeken naar de informele en formele klachtenprocedures en de uitvoering hiervan bij gecertificeerde instellingen, Veilig Thuis-organisaties en de Raad voor de Kinderbescherming. De onderzoekers hebben geconstateerd dat professionals tijdens hun opleiding niet worden voorbereid op het omgaan met klachten, een onvermijdelijk onderdeel van de jeugdhulp. Het is noodzakelijk om meer te investeren in het opstarten en onderhouden van de (samenwerkings)relatie en het eerder signaleren en actief oppakken van onvrede. Op die manier kunnen onderzoeken, kinderbeschermingsmaatregelen en klachtbehandeling op een goede manier worden uitgevoerd.
Tien gouden regels
Vanuit het perspectief van zowel jeugdige als volwassen cliënten en professionals, hebben onderzoekers tien voorwaarden voor een goede klachtbehandeling geformuleerd. Ook zijn er nog vijftig aanbevelingen geformuleerd om te komen tot effectieve en laagdrempelige klachtbehandeling. Hierin wordt aandacht besteed aan het stroomlijnen en waar mogelijk harmoniseren van de klachtenregelingen, zodat iedere instantie eenzelfde vorm van klachtbehandeling hanteert en cliënten eenzelfde vorm van rechtsbescherming hebben tegen gedwongen overheidsingrijpen.
Defence for Children constateert dat kinderen, jongeren en hun (pleeg)ouders, een kwetsbare positie hebben wanneer (gedwongen) jeugdhulpverlening betrokken is. Het is van groot belang dat klachtenprocedures adequaat en kindvriendelijk worden ingericht en uitgevoerd, zodat het fundamentele recht om in gesprek te gaan, te worden gehoord en te klagen is geborgd in de praktijk.